Każdy adwokat jest prawnikiem, lecz nie każdy prawnik jest adwokatem. Adwokat jest to osoba, która zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami prawa po ukończeniu wyższych studiów prawniczych dodatkowo zdała wstępny egzamin na aplikację adwokacką, a następnie ukończyła trwającą 3 lata aplikację zwieńczoną zdaniem państwowego egzaminu adwokackiego lub w inny przez ustawę uznany za równorzędny sposób uzyskała uprawnienia zawodowe. W tym w szczególności poprzez pracę zawodową przy stosowaniu lub wykonywaniu prawa lub poprzez uzyskanie stopnia naukowego, czy tytułu naukowego z dziedziny prawa została dopuszczona do egzaminu adwokackiego lub bezpośrednio wpisana na listę adwokatów, przy jednej z okręgowych rad adwokackich. Autorka tego wpisu jest adwokatem wpisanym na listę adwokatów przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Katowicach, nr wpisu KAT/ADW/2206, co można sprawdzić w Krajowym Rejestrze Adwokatów i Aplikantów Adwokackich. Zatem, każdy adwokat jest prawnikiem, który dodatkowo uzyskał specjalizację zawodową, która uprawniania do pełnienia funkcji profesjonalnego pełnomocnika.
Adwokat jest obowiązany do przestrzegania Kodeksu Etyki Adwokackiej. Jest to zbiór zasad, które służą adwokatom jako swoisty podręcznik etyczny. Kodeks reguluje sposób zachowania adwokata w czasie wykonywania zawodu, w szczególności w odniesieniu do klientów, sądów i innych organów państwowych, jak i kolegów adwokatów, czy władz samorządu adwokackiego. Należy wskazać, że adwokat jest nie tylko prawnikiem, ale przede wszystkim osobą, której szczegółowe wykształcenie zawodowe jest nakierowane na bycie zawodowym pełnomocnikiem – w sprawach cywilnych, administracyjnych, czy odpowiednio obrońcą/pełnomocnikiem – w sprawach karnych, w zależności od roli strony, którą zastępuje w danym postępowaniu, w tym w szczególności przed sądem, ale nie wyłącznie.
Czy jest mi Pani w stanie pomóc w dziedzinie prawa …?
W swojej praktyce zawodowej często spotykam się z zadawanym przez klientów pytaniem – Czy jest mi Pani w stanie pomóc mi w dziedzinie prawa …? – odpowiedź brzmi twierdząco dla każdego z obszarów. Dlaczego? Egzamin adwokacki obecnie jest egzaminem 4 – dniowym, składającym się z pięciu części: prawa karnego, prawa cywilnego, prawa gospodarczego, prawa administracyjnego oraz etyki zawodowej. Po uzyskaniu pozytywnego wyniku z każdej z tych części, adwokat może się ubiegać o wpis na listę adwokatów przy wspomnianej okręgowej radzie adwokackiej. Niemniej jednak, pomimo posiadanego wykształcenia, gdy problem prawny dotyka jakiejś niepopularnej materii prawa lub jest skomplikowany, potrzebne jest uprzednie wykonanie stosownej analizy w oparciu o dokumenty sprawy i ustalenie właściwej podstawy prawnej dla wskazania właściwego rozwiązania problemu.
Z założenia adwokat powinien być w stanie udzielić pomocy prawnej w bardzo różnych dziedzinach prawa, gdyż zakres nabytej wszechstronnej wiedzy uzasadnia posiadanie zasadniczej wiedzy prawniczej w każdej z podstawowych dziedzin. Nie zapominajmy, iż minimalny okres podejmowania edukacji prawniczej i dojścia do zawodu w przypadku każdego adwokata wynosi, co najmniej 8 lat, a częstokroć o wiele dłużej. Niemniej, należy jednak baczyć, iż nie wszyscy adwokaci w każdej dziedzinie czują się równie dobrze przygotowani do udzielania pomocy prawnej. Powyższe jest w pełni zrozumiałe i uzasadnione z jednej strony okolicznością, iż w czasie swojej pracy zawodowej kształcili się „pod okiem” swoich patronów lub pracodawców, którzy częstokroć wykonywali praktykę zawodową wyłącznie w określonych dziedzinach lub następczo sami wybrali zakres spraw, w których się specjalizują. Z drugiej jednak strony przyrost prawa, z jakim obecnie mamy do czynienia jest nieporównywalnie większy niż kiedykolwiek dotychczas.
Przyrost prawa w Polsce
Przyrost ten, co więcej, cały czas postępuje, a jego przyczyny są rozmaite. Należą do nich ciągle powstające nowe branże, regulowanie przez prawo coraz szerszych sfer życia, które dotychczas nie były uregulowane, konieczność sprostania wymaganiom prawa unijnego i jego ujednolicania. Niemniej jednak, najpoważniejszą przyczyną, jaką obecnie wyraźnie można zaobserwować od 2015 r. jest dynamika legislacyjna ustawodawcy krajowego związana z prowadzoną polityką wewnętrzną. Pęd legislacyjny, z jakim obecnie mamy do czynienia jest nieporównywalnie większy w odniesieniu do poprzednich okresów funkcjonowania państwa i prawa polskiego.
Należy wskazać, iż podstawowe normy prawne, z którymi większość obywateli na co dzień się styka, podlegają ciągłym zmianom. Szacuje się, że aby nadążyć za nowinkami legislacyjnymi należałoby poświęcać około kilku godzin dziennie na lekturę samych przepisów, nie mówiąc już nawet o ich interpretacji, zrozumieniu czy stosowaniu w kontekście konkretnego przypadku. Często, z uwagi na pośpiech legislacyjny, zmiany przepisów są wprowadzane w sposób nie do końca przemyślany lub nawet niedbały. Powyższe nastręcza poważnych problemów z ich interpretacją, nie wspominając o ich stosowaniu w praktyce w odniesieniu do stanów faktycznych i ich korelacji z innymi przepisami prawa. Co więcej, często sposób interpretacji przepisów można zweryfikować dopiero w odniesieniu do konkretnych przypadków, czyli podczas zastosowania danej normy. Niejednokrotnie zastosowanie tych norm tworzy konflikt, który kolejno może być rozstrzygnięty dopiero przez sąd w odniesieniu do konkretnego przypadku przysłowiowego „Kowalskiego”. Do tego często potrzebne są lata stosowania określonych przepisów prawa, aby można było mówić o określonych sposobach ich interpretacji czy utworzeniu się tzw. linii orzeczniczych na podstawie szeregu powtarzalnych rozstrzygnięć różnych sądów w odniesieniu do konkretnego przepisu prawa.
Niestabilność i niepewność prawa
Z tych względów, wzrost liczby przepisów należy ocenić zasadniczo negatywnie, gdyż nie tylko komplikuje on pracę prawników, ale w szczególności każdego dnia utrudnia życie zwykłych obywateli. W naukach prawa podnosi się, iż jednymi z najważniejszych cech prawa są jego stabilność i pewność. Dostrzegali to już doskonale starożytni Rzymianie, jak chociażby rzymski historyk Tacyt, którego trafny cytat brzmi: Im bardziej chore państwo, tym więcej w nim ustaw. Pewność i stabilność prawa rozumiana jako stan, w którym zwykły obywatel podejmując określone faktyczne działania wyczerpujące określone przewidziane przez prawo normy i jest w stanie sam nie tylko przewidzieć, ale nawet być pewnym skutków swych działań w sferze prawa. Zwłaszcza, że w prawie nadal obowiązuje zasada, iż nieznajomość prawa szkodzi, a ustawodawca przyjmuje fikcję prawną zakładającą, iż każdy prawo zna (sic!). Niestety, w obecnie zastanym stanie prawnym jest to sytuacja całkowicie abstrakcyjna, co potwierdza liczba udzielanych w każdym tygodniu porad prawnych.
Wykonywanie zawodu adwokata obecnie
Wszystkie te powyżej przytoczone okoliczności, jak i wiele innych nie wspomnianych w niniejszym artykule sprawiają, że wykonywanie zawodu adwokata obecnie nie sprowadza się do pamięciowego zapamiętywania każdego przepisu prawa. Z uwagi na ich liczbę i ciągłe zmiany brzmienia przez ustawodawcę jest to zupełnie niemożliwe i zbędne. Konieczne jest natomiast posiadanie umiejętności odnajdywania odpowiedzi na pytania swoich klientów i rozwiązywania ich problemów za pomocą sprawnego posługiwania się programami prawniczymi zawierającymi zbiory aktualnych przepisów prawa.
Przy czym rzeczą absolutnie jasną jest, iż pewne nieskomplikowane stany faktyczne adwokat jest w stanie bez zająknięcia wskazać już zapytany w każdym czasie, gdyż również i w dużej mierze na poradnictwie prawnym ten zawód się opiera. Niemniej, częstokroć koniecznym i wskazanym w odniesieniu do konkretnych przypadków jest pogłębiona analiza prawna problemu, albowiem możemy mieć do czynienia ze stykiem różnych dziedzin prawa, z których każda cechuje się pewnym zbiorem zasad ogólnych, nie wynikających z prostego brzmienia przepisu. Częstokroć też sposób interpretacji danej normy przez judykaturę lub doktrynę jest nieco odmienny od jej prostego brzmienia lub obarczony dodatkowymi warunkami charakterystycznymi dla danej dziedziny prawa.
Z tych względów, nie sposób z jednej strony przyjmować, iż adwokat, który potrzebuje czasu na interpretację przedstawionego mu stanu faktycznego, nie jest dobrym adwokatem. Zaryzykowałabym sformułowanie, iż w dzisiejszych czasach dobry adwokat to taki, który nie polega wyłącznie na swojej wiedzy i pamięci, ale taki, który jest w stanie poświęcić czas i swoje zaangażowanie na prawidłowe przygotowanie się do konkretnej sprawy.
