Rozwód to zdecydowanie jedno z najtrudniejszych i najbardziej wymagających pod względem emocjonalnym doświadczeń, jakie może spotkać niemalże każdą osobę. Oprócz wyzwań emocjonalnych związanych z zerwaniem więzi, rozwód wiąże się również z licznymi formalnościami o charakterze prawnym, które należy podjąć, aby doszło do uzyskania rozwodu. Z tych względów należałoby rozważyć, czy najlepszym rozwiązaniem nie będzie skorzystanie z pomocy prawnej profesjonalisty – adwokata, który jest w stanie doradzić, jak pokierować postępowaniem o rozwód z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb, przygotuje stosowne dokumenty oraz przeprowadzi przez całe postępowanie w sposób najmniej dolegliwy dla zdrowia psychicznego małżonka czy nawet małoletnich dzieci.
W Polsce rozwód może zostać orzeczony przez sąd tylko wtedy, gdy nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Pożycie małżeńskie składa się z trzech głównych elementów takich jak: więź emocjonalna, więź fizyczna oraz więź gospodarcza. Pierwsza z nich, czyli więź fizyczna, polega na, jak można się łatwo domyślić, uczuciach łączących małżonków, takich jak miłość, szacunek i przywiązanie. Więzią fizyczną jest natomiast intymność, w tym i współżycie seksualne. Ostatnią z wyżej wymienionych więzi jest więź gospodarcza, polegająca na wspólnym prowadzeniu gospodarstwa domowego, zarządzaniu budżetem domowym czy też wspólnym zamieszkiwaniu. Rozkład ten musi być, tak jak wcześniej już wspomniano, trwały i zupełny. Co to oznacza?
Zupełny rozkład pożycia oznacza, że wszystkie trzy wyżej wspomniane więzi uległy rozpadowi. Oznacza to, że między małżonkami ustało łączące ich uczucie miłości, nie dochodzi do zbliżeń fizycznych, a także małżonkowie nie prowadzą już wspólnego gospodarstwa domowego. Taki stan musi być całkowity – brak jednego z tych elementów przy jednoczesnym zachowaniu pozostałych może nie wystarczyć do stwierdzenia przez sąd zupełnego rozkładu pożycia Trwały rozkład pożycia z kolei oznacza, że sytuacja ta jest nieodwracalna i nie ma realnych szans na jej naprawienie.
Przesłanki orzeczenia rozwodu
Sąd bada czy istnieją jakiekolwiek przesłanki wskazujące na możliwość dojścia do ponownego pojednania się małżonków. W przypadku, gdy sąd uzna, że rozkład pożycia jest trwały, wówczas rozwód może zostać orzeczony. Przy czym, w orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że rozpad więzi powinien trwać minimum 6 miesięcy, aby można było uznać rozkład za trwały.
Ważnym aspektem przy orzekaniu rozwodu jest też kwestia posiadania małoletnich dzieci, albowiem jeśli małżonkowie je posiadają, a sąd stwierdzi, że w skutek rozwodu ucierpiałoby dobro tych dzieci, to wtedy jest to przesłanka negatywna do rozwiązania małżeństwa przez rozwód. Inną okolicznością, która nie pozwala na orzeczenie rozwodu, jest jego sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Sąd może odmówić orzeczenia rozwodu, jeżeli drugi małżonek jest poważnie chory, a rozwód mógłby narazić go na znaczne pogorszenie sytuacji zdrowotnej lub materialnej. Prawo zakłada, że w trudnych chwilach małżonkowie powinni wspierać się nawzajem, a rozwód w takiej sytuacji mógłby być postrzegany jako niezgodny z zasadami współżycia społecznego. Rozwód również jest niedopuszczalny, jeśli żąda go małżonek, który jest wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek, niewinny wyrazi zgodę na rozwód.[1]
Rozwód bez orzekania o winie i rozwód z orzekaniem o winie
Wyróżniamy dwa sposoby rozwiązania małżeństwa przez rozwód: rozwód bez orzekania o winie oraz rozwód z orzekaniem o winie. Pierwszy z nich jest co do zasady prostszym i szybszym sposobem rozwiązania małżeństwa. W tym przypadku sąd w czasie postępowania nie ustala, która ze stron jest winna rozpadowi ich małżeńskiego pożycia. Wymaga to jednak zgody obu stron, co jednak nie oznacza, iż w trakcie postępowania jedna ze stron nie może zmienić stanowiska, żądając orzeczenia o winie. Postępowania o rozwód, w przypadku związku małżeńskiego, z którego pochodzą wspólne małoletnie dzieci są również bardziej złożone i często w toku postępowania o rozwód sąd musi dodatkowo rozstrzygnąć szereg innych spraw takich jak powierzenie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi, miejsce ich zamieszkania, kontakty z drugim rodzicem, czy alimenty. Często sposobem na zgodne i szybsze rozstrzygnięcie ww. kwestii przez sąd jest przygotowanie pisemnego porozumienia małżonków. Sądy co do zasady uwzględniają pisemne porozumienia małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, chyba że są one sprzeczne z dobrem dziecka. W przypadku, gdy takiego porozumienia nie ma, to sąd ustala powyższe kwestie samodzielnie, chyba że został wniesiony zgodny wniosek stron, aby sąd nie orzekał o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. W przypadku, gdy małżonkowie zajmują nadal wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków, biorąc pod uwagę potrzeby dzieci i małżonka, któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej. W wyjątkowych wypadkach, gdy jeden małżonek swoim rażąco nagannym zachowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać eksmisję na żądanie drugiego małżonka.
Drugim sposobem rozwiązania małżeństwa przez rozwód jest rozwód z orzekaniem o winie. Oznacza to, że sąd bada która ze stron i w jakim stopniu przyczyniła się do rozpadu pożycia małżeńskiego. Rozwód z orzeczeniem o winie może zakończyć się trzema różnymi rozstrzygnięciami sądu: rozwód z orzeczeniem wyłącznej winy męża, rozwód z orzeczeniem wyłącznej winy żony lub z orzeczeniem o winie obu stron. Najczęstszymi przyczynami orzekania rozwodu o winie jest: zdrada, przemoc domowa, nałóg lub trwonienie pieniędzy. Ważnym argumentem, dla którego podejmowana jest decyzja o sposobie rozwiązania małżeństwa przez rozwód z orzekaniem o winie jest kwestia alimentów, które można uzyskać od byłego małżonka. W przypadku, gdy jeden z małżonków, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozpadowi pożycia małżeńskiego znajduje się w niedostatku, to może on żądać od drugiego dostarczenia środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom oraz możliwością zarobkowym i majątkowym. Warto podkreślić, że jeżeli jeden z małżonków ponosi wyłączną winę za rozpad pożycia małżeńskiego, a rozwód pociąga istotne pogorszenie się sytuacji materialnej drugiego małżonka, to sąd na jego żądanie może orzec alimenty, nawet jeśli nie znajduje się on w niedostatku. Obowiązek alimentacyjny na rzecz drugiego małżonka w przypadku, gdy żaden z małżonków nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu małżeństwa, wygasa po 5 latach, chyba że małżonek uprawniony do alimentów będzie żądał ich przedłużenia z uwagi na zaistnienie wyjątkowych okoliczności. W przypadku wyłącznej winy jednej strony, obowiązek alimentacyjny jest dożywotni. Wygasa on jednak w momencie zawarcia przez małżonka, na rzecz którego alimenty są płacone, nowego związku małżeńskiego albo z chwilą śmierci któregokolwiek z nich.
Pozew o rozwód
Aby rozpocząć sprawę o rozwód należy złożyć dwa egzemplarze pozwu o rozwód do właściwego sądu okręgowego oraz opłacić pozew opłatą w kwocie 600 zł. Zgodnie z art. 41 Kodeksu Postępowania Cywilnego:
powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.[2]
Przed sporządzeniem pozwu należy w pierwszej kolejności skompletować dokumenty, które są wymagane do załączenia do pozwu, a to skrócony odpis aktu małżeństwa (wydany w czasie ostatnich 6 miesięcy).
W przypadku, gdy ze związku małżeńskiego pochodzą małoletnie dzieci, należy skompletować ponadto:
- skrócone odpisy aktów urodzenia małoletnich dzieci (wydane w czasie ostatnich 6 miesięcy),
- zeznanie podatkowe za rok ubiegły oraz zaświadczenie o wysokości uzyskiwanych zarobków za okres przynajmniej ostatnich 6 miesięcy bądź względnie zaświadczenie z urzędu pracy o uzyskaniu statusu osoby bezrobotnej.
Do pozwu można ponadto dołączyć: nagrania audio lub wideo, korespondencję, billingi rozmów telefonicznych, zdjęcia, dokumentację medyczną, a w razie występowania w nim żądań alimentacyjnych również faktury i rachunki dokumentujące wysokość bieżących wydatków i kosztów utrzymania.
Tak jak wcześniej wspominano, sąd wyda wyrok rozwodowy i małżeństwo zostanie rozwiązane bez orzekania o winie – na zgodny wniosek obu stron, z wyłącznej winy jednego małżonka albo z winy obu stron. Względnie, w przypadku dopatrzenia się przez sąd wyżej wskazanych przeszkód może dojść do oddalenia powództwa o rozwód.
Wyrok orzekający rozwód uzyskuje status prawomocności, jeżeli nie zostanie zaskarżony przez żadnego z małżonków. Warunkiem zaskarżenia wyroku jest złożenie w terminie 7 dni od jego ogłoszenia albo doręczenia wniosku o uzasadnienie wyroku. Po sporządzeniu przez sąd uzasadnienia, a następnie doręczenia do osoby, która o takie uzasadnienie wnioskowała zaczyna biec termin 14 dni na złożenie środka zaskarżenia. W przypadku, gdy żadne ze stron wyroku nie zaskarży, wyrok uprawomocni się po upływie terminu do złożenia środka zaskarżenia. W momencie uprawomocnienia się wyroku małżeństwo zostaje oficjalnie rozwiązane.
W terminie trzech miesięcy po uprawomocnieniu się orzeczenia o rozwodzie, małżonek, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje nazwisko na nazwisko małżonka, może kierownikowi urzędu stanu cywilnego lub konsulowi złożyć oświadczenie o powrocie do swojego poprzedniego nazwiska.
Przypisy i bibliografia
Blog Kancelarii Adwokackiej Karolina Jędrzejczak ma charakter wyłącznie informacyjny i zawiera treści o charakterze niezindywidualizowanym. Informaujemy, iż treści te mogą być nieaktualne ze względu na zmiany w przepisach prawa, a także w treści artykułów mogą znajdować się pewnego rodzaju nieścisłości lub omyłki. Mając na względzie powyższe, Kancelaria Adwokacka Karolina Jędrzejczak nie ponosi odpowiedzialności za zastosowanie powyższych treści w indywidualnych sprawach, gdyż treści na blogu nie mogą zastąpić porady prawnej czy opinii wydanej w indywidualnej sprawie przy uwzględnieniu konkretnego stanu prawnego i faktycznego.
Jeśli chcesz uzyskać poradę prawną, skontaktuj się poprzez formularz, e-mail lub telefonicznie.
